Nuôi ong thùng kế là gì?

Nuôi ong thùng kế được xem như giải pháp kỹ thuật để thu được mật ong nguyên chất hiện đang được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng. Với phương pháp này thì người nuôi ong sẽ mất chi phí để làm thêm thùng kế, cầu kế hơn so với phương pháp nuôi ong truyền thống theo thùng đơn nhưng bù lại thì về mặt chất lượng và giá trị mật ong sẽ được nâng cao hơn hẳn.

Nuôi ong thùng kế là gì?

Kỹ thuật nuôi ong sử dụng một thùng kế (là thùng không có đáy và nắp) để ở lên trên một thùng bình thường (nằm ở giữa hai thùng này có một lưới mà chỉ có ong thợ mới có thể chui qua được còn chúa thì không) đưa 4 cầu nhộng bỏ lên trên. Sau đó, thêm cầu không vào bên dưới để cho chúa đẻ, 20 ngày sau người chăm sóc ong lại đưa 4 cầu nhộng  lên trên và thêm cầu không vào bên dưới, cứ như vậy khi đi lấy mật thì ở bên trên thùng kế sẽ toàn là cầu nhộng.

Nuôi ong trong thùng kế chính là bước chuyển cấp thiết để tăng sức cạnh tranh của mật ong Việt Nam vươn ra thị trường Thế giới. Từ thùng ong thông thường, người nuôi ong chỉ cần đặt 1 thùng kế lên trên (là thùng dự trữ, thùng kho), ở dưới là tầng nguyên để ong chúa đẻ trứng và con nuôi ấu trùng.

Việc giũ cầu ong kế chứa có mật và đưa ra khỏi thùng sẽ không gây ảnh hưởng tới quá trình hoạt động của đàn ong, đồng thời cũng không gây hại cho ong chúa nên tận dụng được sức phát triển đàn, dễ dàng kiểm tra, giảm ảnh hưởng đàn ong khi đang thu hoạch, giảm công khai thác, mật ong quay được đạt chất lượng cao và đảm bảo các vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm.

Mật ong nuôi thùng kế thơm ngon, đảm bảo dinh dưỡng và các vấn đề về an toàn vệ sinh thực phẩm

Những hạn chế của việc nuôi ong thùng đơn

Nuôi ong thùng đơn là phương pháp truyền thống, phương pháp này đang dần được thay thế vì có nhiều điểm hạn chế đáng ngại như:

• Nếu nuôi ong thùng đơn thì mật sẽ không đạt tiêu chuẩn về độ nguyên nhất cũng như là các vấn đề về an toàn thực phẩm. Bởi lẽ, khi quay mật, người nuôi ong sẽ phải quay cả mật đặc vít nắp và mật loãng mà ong mới mang về. Ngoài, nhiều chỉ tiêu chất lượng không đạt mà có khi mật còn bị lên men tạo glycerin trước khi đưa về nơi xử lý công nghiệp.
• Nếu vào mùa mật mà ong chúa thiếu chỗ đẻ thì sẽ giảm khả năng sinh nở và khiến nhộng ong bị chết nhiều do bị “mật đè”. Trong khi đó, còn có thể khiến ong thợ bị chết nhiều mà phần nhộng thu hẹp chỉ còn bằng bàn tay, số ong thợ được nở mới ra không bù lại được số ong thợ chết đi, cho nên đàn ong ngày càng bị xuống rất nhanh, chỉ sau 1 tháng quay mật là người nuôi ong lại phải rút ra 1/3 hoặc 1/2 số cầu.
• Do mật ong trong thùng đơn có rất nhiều ấu trùng, xác ong, phấn ong,… nên sẽ không đảm bảo được chất lượng.
• Khi quay mật ong, rất nhiều ấu trùng bị văng ra ngoài nên rất bị lạnh, bị đói và dễ nhiễm bệnh… nên sẽ khiến cho số lượng của đàn ong bị giảm sau mỗi lần quay mật là rất đáng kể.
• Khi quay mật thì người thực hiện cần phải mất thời gian tìm chúa trước khi giũ cầu, còn nếu không thì ong chúa dễ bị hư hoặc là bị chết.

Phương pháp nuôi ong thùng kế có thể khắc phục được tất cả những nhược điểm của phương pháp nuôi ong thùng đơn. Cũng vì thế mà nuôi ong thùng kế là mô hình mà các đơn vị nuôi ong mật đang hướng tới.

Những ưu điểm của phương pháp nuôi ong thùng kế

Nuôi ong thùng kế hiện đang được áp dụng ở rất nhiều khu vực tại Việt Nam và đã cho kết quả thành công ngoài sức mong đợi với những ưu điểm mà người nuôi ong đã nhận thấy như sau:

• Khi nuôi ong bằng thùng kế thì mật sẽ được chứa trên tầng kế thì bạn chờ cho mật vít nắp rồi mới quay nên hầu như là thỏa mãn được hầu hết các tiêu chuẩn chất lượng.
• Thậm chí, nhiều công ty mật ong của Thổ nhĩ kỳ áp dụng phương pháp nuôi ong này thì khi quay mật ra là họ xuất khẩu luôn chứ không tốn tiền gởi đi kiểm nghiệm giống như ở Việt Nam ta.
• Nếu như bạn muốn quay mật loãng để thu mật nhiều hơn và sáng màu hơn thì có thể dùng mật ngay sau khi quay, tuy nhiên mật chưa được xử lý thủy phần và lọc bụi bẩn cùng các tạp chất thì sẽ không thể bảo quản được lâu và rất dễ lên men.
• Tầng trệt của thùng ong kế có đủ không gian để cho ong chúa đẻ tối đa trong mùa mật, cho nên khi người nuôi ong đánh mật sẽ được lâu hơn và rất có thể thực hiện quanh năm theo nguồn hoa hiện nay.
• Khi thu hoạch mật, người nuôi ong chỉ cần lấy các cầu mật ở tầng kế ra nên sẽ không làm ảnh hưởng đến hoạt động đẻ trứng của ong chúa và nuôi dưỡng các ấu trùng của ong thợ ở tầng trệt.
• Vì chỉ quay mật ở tầng kế nên khi giũ cầu nên người thực hiện không mất thời gian tìm chúa, cầu ong chỉ có mật nên quá trình làm sẽ thuận tiện hơn, đơn giản hơn và được nhanh hơn.
• Hơn nữa, vì phần mật khai thác sẽ chỉ lấy ở các cầu mật từ tầng kế nên mật thu được là mật đã chín tôt hoàn toàn. Màu sắc mật ong thùng kế thường trong, không bị vẩn đục. Thời gian bảo quản sẽ được lâu hơn bởi mật ong đã chín tổ và có hàm lượng nước thấp.
• Ngoài ra, nuôi ong thùng kế có thể thu những sản phẩm mật ong khác nhau như: mật ong ly tâm (tương tự giống như mật ong thu ở thùng đơn) và mật ong bánh tổ. Trong đó, mật ong bánh tổ rất được người tiêu dùng ưa chuộng lên rất dễ tiêu thụ và giá bán lại cao hơn với mức giá mật ong cao hơn hẳn so với mật ong nuôi truyền thống.
• Đặc biệt, phương pháp nuôi ong thùng kế này không chỉ nâng cao chất lượng mật ong, mà còn có khả năng giúp giảm được công lao động do không phải quay mật ong nhiều lần.

Hiện mô hình nuôi ong thùng kế đã được nhân rộng ra các các vùng nuôi ong ở nước ta nhằm góp phần từng bước thay đổi phương pháp nuôi ong truyền thống sang phương pháp chăn nuôi mới tiên tiến ở Việt Nam,  đáp ứng được những yêu cầu mới của thị trường mật ong trong nước và trên quốc tế hiện nay. 

Tác dụng của thùng ong kế?

Thùng nuôi ong chính là nhà của đàn ong mật, do đó thùng ong đóng vai trò vô cùng quan trọng. Có thùng nuôi tốt thì việc nuôi ong cũng sẽ có nhiều hiệu quả tốt hơn. Thùng nuôi có rất nhiều loại có thể tận dụng thân cây tròn rỗng ruột để làm thùng nuôi ong và thường gọi là bộng ong.

Nuôi ong thùng kế sẽ cho chất lượng mật ong tốt hơn hẳn các phương pháp nuôi ong thùng đơn

Chất liệu của thùng ong đa phần đều được làm từ gỗ có thể là gỗ xoan, gỗ nhãn, gỗ xoài,… Tuy nhiên, vì thùng ong luôn đặt ngoài trời nên để đảm bảo hiệu quả bền lâu thì người nuôi ong có thể sơn chống thấm bên ngoài thùng ong hoặc sử dụng thêm một vài biện pháp bảo vệ khác.

Thùng kế giúp ngăn tầng, phân chia khu vực sinh hoạt của ong và để thuận tiện cho quá trình quay mật, thùng kế cũng cần phải được làm theo những nguyên tắc riêng, nhằm mang lại sự đơn giản, dễ dàng nhất khi lấy mật và ong sinh nở, tạo mật tối ưu.

Cách làm bộng để nuôi ong có mặt tốt đó là duy trì được sự thân thiện của đàn ong mật với môi trường tự nhiên, nhưng cũng có khó khăn là khi tổ chức sản xuất lớn để có nhiều sản lượng mật ong hàng hóa. Tốt nhất nuôi ong trong thùng kế cải tiến với khung cầu di động thông minh tiện lợi cho người nuôi ong và đảm bảo cho năng suất mật cao.

Hiện nay, kiểu thùng Langtros đang khá phổ biến, thùng có kích thước ở bên trong là 47 x 43 x 25 cm. Thùng được thiết kế có hai cửa sổ có thể đóng mở hai đầu để tiện cho việc di chuyển, có lỗ to cùng với sàn bay để ong ra vào, có nắp đậy có tác dụng chống nắng mưa. Và chân (thường được làm bằng sắt) để kê cao thùng ong chống địch hại như là kiến, cóc…

Vị trí đặt: Thùng ong phải được kê cao 25 - 30 cm so với mặt đất, thùng nọ cách thùng kia ít nhất là 1m và cửa ra vào đặt các hướng khác nhau. Người nuôi ong sẽ phải chọn nơi khô ráo, thoáng mát như ở bên dưới hiên nhà, cạnh gốc cây... Không nên đặt trên sân gạch hoặc là nền xi măng, những nơi quá ẩm ướt hoặc là ở gần chuồng gia súc hay nhà máy sản xuất đường.

Kích thước thùng ong phải phù hợp

Nếu như kích thước thùng ong kế quá lớn thì đàn ong mật sẽ rất khó điều hòa nhiệt độ và độ ẩm ở trong tổ, hơn nữa ong mật luôn hội tụ theo đàn hình cầu với tư thế các đàn nhỏ.

 Nếu như dùng cầu ong có kích thước là 485mm thì ong hội tụ theo đàn theo chiều dài và nhiều khi ong bỏ cả 2 đầu của bánh tổ. Nếu như thùng ong quá nhỏ thì đàn ong sẽ bị chật trội và dẫn đến tình trạng ong bị chia đàn làm ảnh hưởng đến sự phát triển của ong khiến cho năng suất mật khai thác cũng bị giảm sút rất nặng nề.

Kích thước thùng ong kế quá lớn thì đàn ong mật sẽ rất khó điều hòa nhiệt độ và độ ẩm ở trong tổ

Tuy nhiên, việc thiết kế thùng ong kế phải đảm bảo sự thuận lợi cho người nuôi có thể dễ dàng, quản lý, cho ăn, thu hoạch mật và di chuyển đàn ong. Ngoài ra, kích thước thùng ong có thể thay đổi theo thói quen sử dụng của người dân tại các vùng miền.

Thông thường một thùng ong kế hoàn thiện sẽ được thiết kế theo kích thước như sau:

• Thùng trệt kích thước: (Dài rộng x chiều cao x độ dày) 510 x 420 x 250 x 18mm
• Thùng tầng kế 1: (Dài rộng x chiều cao x độ dày) 510x420x250x18mm
• Thùng tầng kế 2: (Dài rộng cao dày) 510x420x150x18mm
• Khung cầu chính : 29 (485x230x36 mm)
• Khung cầu kế: 10 (485x130x36 mm)
• Số máng âm: 1 (3lít)
• Số lưới chắn chúa: 1
• Chất liệu gỗ: Gỗ thông, Gạo, Sung...

Với những người đã nuôi ong nhiều năm, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy rằng khi có phấn mật đầy đủ thì ong chúa sẽ đẻ 3 ngày hết 2 mặt của 1 cầu ong, bởi vì vòng đời của ong thợ là 21 ngày cho nên 7 cầu là sẽ vừa vặn phục vụ cho khả năng đẻ trứng tối đa của ong chúa. Sau khi đã, trừ hao thêm 1 cầu chứa thức ăn nữa cho nên thùng 8 cầu là sự lựa chọn tốt nhất khi nuôi thùng kế.

Tiêu chuẩn kỹ thuật của thùng kế

Thùng kế đóng vai trò vô quan trọng đối với sự phát triển và sản xuất mật của đàn ong mật. Ngoài việc lựa chọn kích thước thùng ong phù hợp thì bạn cần phải tuân thủ các tiêu chuẩn kỹ thuật của thùng kế để đảm bảo sự thuận tiện nhất cho đàn ong mật và quá trình chăm sóc, lấy mật của bạn như sau:

Khoảng cách các xà trong thùng kế

Khoảng cách phù hợp nhất giữa (xà dưới của cầu ong ở tầng kế) và (xà trên của cầu ong ở trên tầng trệt): khoảng cách này thường là 7 hoặc 8 milimét. Nếu như khoảng cách này lớn quá, ong thợ sẽ không bò từ tầng trệt lên tầng kế được và ngược lại chúng sẽ không mang được mật ong lên tầng kế.

Tiêu chuẩn kỹ thuật của thùng kế là yếu tố vô cùng quan trọng để ong sinh trưởng khỏe mạnh

Hoặc cũng có trường hợp ong thợ sẽ tiết sáp xây nối tầng trệt với tầng kế trong thùng ong thì chúng mới bò lên trên được. Như vậy, mỗi lần quay mật bạn phải xé rách phần sáp này và bạn cũng vô tình làm cho đàn ong mật trở nên hung dữ hơn.

Khoảng cách phù hợp giữa phần đáy thùng ong và xà dưới của cầu ong

Bạn cũng cần phải lưu ý khi làm thùng ong. Đây là khoảng cách từ đáy thùng đến phần  xà dưới của cầu ong là 7 hoặc là 8 milimét. Nếu như khoảng cách này lớn quá, khi đi làm về con ong sẽ không thể bò lên cầu ong được và cũng không thể bay lên được.

Khi đó thì chúng phải bò qua vách thùng và bò lên vách, sau đó mới  bò qua cầu ngay vách rồi bò vòng vèo vào những cầu bên trong. Như vậy thì chắc chắc là sẽ khiến cho năng suất tạo mật của ong bị giảm rất đáng kể.

Kỹ thuật lên kế

Nuôi ong thùng kế có 2 kỹ thuật lên kế là kế lửng và kế nguyên. Kỹ thuật này sẽ hơi có những điểm khác nhau như sau:

Kế lửng

Khi chưa đến mùa mật, các bạn chỉ nên sử dụng tầng trệt của thùng ong nên sử dụng thùng 8 cầu là phù hợp. Nếu như không phải mùa mật thì có thể nuôi ong bằng đường đến khi bắt đầu mùa mật thì đàn ong mật đạt được 7-8 cầu, mạnh và trở nên đông số lượng ong thợ.

Khi vào mùa mật, người nuôi ong sẽ chồng thêm kế lửng vào. Ở tầng kế, thì chỉ cần gắn tầng chân vào khung cầu. Ở tầng trệt, người nuôi ong sẽ phải cắt hết vít nắp mật hoặc dùng nĩa cào hết nắp vít mật.

Kỹ thuật lên kế cho ong mật đảm bảo năng suất cao và không gây hại cho đàn ong mật

Điều mà bạn cần lưu ý là phải cào hoặc cắt hết vít nắp mật thì ong thợ mới có thể dễ dàng chuyển số mật này lên tầng kế. Sau đó, mật mới mang về cũng sẽ được đưa lên vị trí ở tầng kế. Còn nếu như bạn không cào cắt vít nắp mật thì số mật này vẫn cứ ở tầng trệt, rồi mật mới mang về cũng chỉ chứa ở tầng trệt và việc lên kế lúc này sẽ bị tính là thất bại.

Với phương pháp kế lửng này thì người nuôi ong có thể không cần dùng lưới ngăn chúa nhưng khi giũ cầu để quay mật bạn phải lưu ý đến ong chúa, đảm bảo độ an toàn và không làm ảnh hưởng đến nó.

 Khi hết mùa mật thì người nuôi ong sẽ trở lại nuôi bình thường trong tầng trệt và chờ đợi mùa mật tiếp theo.

Kế nguyên

Khi mà chưa vào mùa mật, người nuôi ong sẽ chỉ nuôi ong trong thùng trệt 8 cầu và nuôi theo phương pháp truyền thống như bình thường.

Cần lưu ý sao cho lúc bắt đầu khi mới vào mùa mật, đàn ong sẽ phải đạt 7-8 cầu, càng mạnh và đông quân thì càng. Bạn nhớ rằng thời gian của trứng nở là 3 ngày, ấu trùng 6 ngày và nhộng là 12 ngày. Vậy nên theo lý thuyết, lúc này đàn ong mật của bạn sẽ có 1 cầu trứng, 2 cầu trùng cùng với 4 cầu nhộng.

Khi vào mùa mật, người nuôi ong cần phải  đưa thùng kế lên, giữa thùng trệt và thùng kế nên cần có lưới ngăn chúa. Và đặc biệt là cần mua loại lưới ngăn chúa tốt: không bị cong vênh hoặc không làm rách cánh ong thợ … 

• Ngày 1: Bạn cần chuyển 4 cầu nhộng từ tầng trệt lên tầng kế. Với ở tầng trệt, bạn đưa vào 4 khung cầu có được gắn nền sắp để ong thợ xây cho ong chúa đẻ. Và đến vài ngày sau bạn kiểm tra tầng kế để xem có xuất hiện mũ chúa không? Nếu như có thì phải diệt để ong khỏi bị chia tách đàn.
• Ngày 11-12: Bạn hãy đưa tiếp 3 cầu nhộng còn lại từ tầng trệt đi lên tầng kế. Ở tầng trệt thùng kế, bạn đưa vào 3 khung cầu để chứa nền sáp cho ong thợ xây và ong chúa đẻ trứng.

Như vậy là bạn đã thực hiện lên kế thành công. Từ đây trở đi, bạn sẽ cứ vậy mà quay mật ở tầng kế và kiểm tra tình trạng của đàn ong mật ở tầng trệt thùng kế như bình thường.

Cách phòng chống bệnh cho ong khi nuôi bằng thùng kế

Phòng bệnh cho ong bao giờ cũng đơn giản, đỡ tốn kém hơn khi phải chữa bệnh nhưng nhiều người nuôi ong lại hoàn toàn không chú ý tới khiến cho đàn ong dễ bị mắc bệnh, chữa trị khó hoặc thậm chí là chết hết cả đàn gây tổn thất về kinh tế. Do vậy, để phòng bệnh quanh năm suốt tháng thì người nuôi ong phải luôn đảm bảo đầy đủ các biện pháp sau:

Cách phòng chống bệnh cho ong khi nuôi bằng thùng kế

• Luôn phải giữ đàn ong mật luôn luôn ở thế mạnh và đông quân, nhiều cầu (tối thiểu nhất phải 3 cầu trở lên). Chỉ đàn ong mật như thế thì mới đủ sức khỏe để chống đỡ với bệnh tật khi không may mắc phải.
• Đàn ong mật luôn cần phải đảm bảo đủ phấn mật. Nếu như trong thiên nhiên thiếu nguồn phấn mật hoa thì người nuôi ong phải cho ong ăn bổ sung kịp thời có thể là cho ăn thức ăn bổ sung ( như đường, mật, phấn hoa, bột đậu nành vv…) nhằm đảm bảo cho ong chúa đủ điều kiện tốt nhất để có thể đẻ liên tục.
• Thường xuyên kiểm tra và đào thải loại các bánh tổ quá cũ kỹ. Theo khuyến cáo của các bác sĩ thú ý thì người nuôi ong không nên dùng bánh tổ quá thời hạn 2 năm).
• Phải đảm bảo cho đàn ong mật sống trong môi trường thông thoáng mùa hè, đồng thời kín gió và ấm áp về mùa đông.
• Cách ly kịp thời tất cả các đàn mắc bệnh bằng cách đưa chúng đến một địa điểm khác đủ xa (có nghĩa là không để chúng sử dụng chung một nguồn hoa với những đàn ong mật chưa nhiễm bệnh vì có thể chúng sẽ bị lây bệnh của nhau).
• Dùng thuốc phòng bệnh cho ong vào thời điểm kết thúc nguồn mật là hợp lý nhất.

Trên đây là những chia sẻ về Kỹ thuật nuôi ong thùng kế, hy vọng đã giúp các bạn nắm được những thông tin hữu ích để hiểu hơn về phương pháp này.